Εκκλησία και σύγχρονη κοινωνία

Οι κοινωνίες καταρρέουν, κατ’ άλλους “μετασχηματίζονται”. Ο κόσμος αλλάζει, μεταβάλλει τα χαρακτηριστικά του. Το μεγάλο κεφάλαιο δεν είναι πια μια αόριστη δύναμη. Η δύναμη του μίσους κάνει αισθητή την παρουσία της πάνω στον πλανήτη. Η ταχύτητα της ενημέρωσης και της πληροφορίας καθορίζει την εξέλιξη των πραγμάτων. Θρησκευτικά φαινόμενα φανερώνουν την πολιτική και κοινωνική τους ισχύ. Ένας κόσμος κινείται χωρίς να ξέρει το πού και το γιατί. Κρίση, αγωνία, ανασφάλεια, αβεβαιότητα για το αύριο. Η κοινωνία ζαλισμένη από όλη αυτήν την κατάσταση ψάχνει από κάπου να πιαστεί: οι αυθεντίες, τα συνθήματα άλλων εποχών, οι ιδεολογίες φαντάζουν πλέον ένα τίποτα… Ο σύγχρονος άνθρωπος αναζητά την αλήθεια σε χειροπιαστά γεγονότα και δεν είναι διατεθειμένος να κάνει καμία έκπτωση.

Ο βυζαντινολόγος Στήβεν Ράνσιμαν έγραψε κάποτε ότι ο 21^ος αιώνας είναι ο «αιώνας της ορθοδοξίας».

Το ερώτημα που προκύπτει είναι κατά πόσο οι ορθόδοξοι έχουν συνειδητοποιήσει την πραγματική διάσταση αυτού του ρόλου που καλούνται να φέρουν στην σύγχρονη κοινωνία της τρίτης χιλιετίας. Συχνά φαντάζει, ιδιαίτερα μέσα σε χώρους χριστιανικούς, ότι ο ρόλος αυτός συνδέεται με την διατήρηση και ανάδειξη των χριστιανικών αξιών μέσα στον κόσμο. Στην λογική αυτή, σε μια υπό κατάρρευση κοινωνία  οι χριστιανικές αξίες μπορούν να διαφυλάξουν ένα φως, μια δίοδο διεξόδου, μια συνοχή, να εξανθρωπίσουν τα ήθη και να αμβλύνουν τις αντιθέσεις μεταξύ των διαφόρων πλευρών. Εδώ, όμως, βρίσκεται ο πραγματικός κίνδυνος της ορθοδοξίας και η απολυτη αδυναμία ανταπόκρισης σε έναν αληθινά και ουσιαστικά εξέχοντα ρόλο μέσα στις σύγχρονες κοινωνίες.

Η χριστιανική αξία, όπως δομήθηκε στον δυτικό κόσμο και κληρονομήθηκε από εκεί και στον ελληνικό, αποτελεί πλέον ένα σύνολο απο έννοιες.

Είναι κάποιες αντιλήψεις, κάποιοι τρόποι αντιμετώπισης των πραγμάτων και των δεδομένων της ζωής. Το γεγονός αυτό τις καθιστά σε μεγάλο βαθμό αόριστες. Έχουν τον χαρακτήρα μιας ιδέας, ενός συνόλου κανονισμών, κάποιων δεδομένων συμπεριφοράς. Γι’ αυτό ακριβώς και εντάσσονται στα στοιχεία αυτά της κοινωνίας, τα οποία καταρρέουν. Ο σύγχρονος κόσμος αμφισβητεί αυτό το είδος των αξιών. Αντιδρά σε ό,τι του φαίνεται στατικό, σε ό,τι φαίνεται παγιωμένο και έρχεται μέσα απο το παρελθόν.

Είναι τεράστιος αποπροσανατολισμός να αναζητούμε την φωνή της ορθοδοξίας μέσα στον τονισμό κάποιων αόριστων αξιών.

Φανερώνει ξεκάθαρα ότι οι αξίες αυτές για τις οποίες καυχόμαστε έχουν μια μεγάλη απουσία: την εμπειρία της γεύσης της παρουσίας του Θεού. Όλα τα θρησκευτικά συστήματα έχουν αξίες, γιατί αποτελούν ανθρώπινες κινήσεις προς την έννοια του θεϊκού. Μέσα, λοιπόν, στους κοινωνικούς και πολιτιστικούς τους άξονες δημιουργούν ένα σύστημα, έναν τρόπο αντιμετώπισης αυτού του Θείου στοιχείου μέσα στην ζωή τους. Εδώ, όμως, βρίσκεται και η τεράστια τομή που επιτελεί ο Χριστός και η Εκκλησία. Η εκκλησία δεν είναι μια αόριστη αναζήτηση του θεϊκού απο τον άνθρωπο, αλλά η κατάβαση του Θεού μέσα στην ζωή του ανθρώπου. Και αυτή η κατάβαση αναζητά την αποδοχή από τον άνθρωπο, την γεύση, δηλαδή, όχι κάποιων αφηρημένων εννοιών, αλλά την γνώση του προσώπου του αληθινού Θεού.

Αυτή είναι η κλήση μας, αυτό το έργο μας ως ορθόδοξοι της τρίτης χιλιετίας. Η φανέρωση της προσωπικής παρουσίας του Θεού στον κόσμο. Αυτό δεν σημαίνει υποστήριξη ή προώθηση κάποιων ιδεών, κάποιων αξιών, ή επικράτηση της καλύτερης δικιάς μας θρησκείας έναντι άλλων. Αντίθετα, σημαίνει μαρτυρία, σημαίνει αγώνας, αγιασμός, εκκλησιοποίηση των πάντων, φύσεως και ανθρώπων.

Ι. Κ. Νικηφόρου