Η αποθέωση της ύλης

Σε έναν κόσμο βαθιά υλιστικό, σε έναν κόσμο βαθιά αφιερωμένο στην ύλη, δεσμευμένο από αυτήν, αναρωτιόμαστε τι λόγο μπορεί να ορθώσει η εκκλησιαστική μας παράδοση. Ζούμε σε έναν κόσμο παραδεδομένο στα υλικά του όρια. Η ύλη κυριαρχεί, δίνει νόημα στα πράγματα. Και αυτό το νόημα δεν είναι άλλο από την ανεξέλεγκτη χρήση της. Η ύλη υπάρχει για να την χρησιμοποιώ, για να ικανοποιούμαι από αυτήν, για να εξυπηρετεί τις ανάγκες, τις επιθυμίες και τις φαντασιώσεις μου. Ζω μέσα από αυτήν. Υπάρχω, επειδή υπάρχει και αυτή. Με τροφοδοτεί, είναι το αντικείμενο της ηδονής μου, της ευχαρίστησής μου. Σε αυτήν τη θεώρηση, η ύλη είναι απλώς ένα αντικείμενο χρήσης. Το σώμα μου γίνεται και αυτό ένα αντικείμενο χρήσης.

Κάτι υλικό, το οποίο μου χρησιμεύει για ικανοποίηση, για κέρδος, για κυριαρχία.

Αντιλαμβανόμενοι ότι όλα αυτά δεν μπορούν να συνταιριάξουν με την ζωή και την εμπειρία της εκκλησίας μας φτάνουμε σε προβληματικές διατυπώσεις. Ακούμε συχνά πως η εκκλησία δεν έχει σχέση με την ύλη και ασχολείται μόνο με την πνευματική κατάσταση των πραγμάτων. Επεκτείνουμε μάλιστα αυτές τις σκέψεις φτάνοντας σε θέσεις, όπως ότι η ύλη είναι κακή εκ των πραγμάτων και ότι η αμαρτία έχει πάντα σχέση με την υλικότητα. Η ύλη έτσι δαιμονοποιείται και το σώμα γίνεται ένα υποδεέστερο κόμματι της ανθρώπινης ύπαρξης. Η Β΄ Κυριακή των νηστειών και ο Γρηγόριος ο Παλαμάς έρχονται να μας βγάλουν από τέτοιου είδους διλήμματα και φοβίες.

Αν ο υλισμός της σύγχρονης κοινωνίας εμμένει στην αξία της ύλης και στην αποκλειστική της ισχύ μέσα στα πράγματα, ο ησυχασμός του Γρηγορίου του Παλαμά και των ησυχαστών πατέρων παραλαμβάνει αυτή την ύλη, την αναδεικνύει, την εξυψώνει και την αποδεικνύει δεκτική της θέωσης. Με άλλα λόγια την αποθεώνει.

Η ύλη, το σώμα, είναι δημιουργήματα του Θεού.

Αυτός τα έκτισε, Αυτός τα έπλασε. Ο Θεός, όταν έγινε άνθρωπος, προσέλαβε όλη την κτίση. Η υλικότητα της φύσης αγιάστηκε και της δόθηκε η δυνατότητα να κοινωνήσει με τον Θεό, να γίνει ένα με Αυτόν. Ο Θεός προσέλαβε υλικό σώμα και το θέωσε, το ένωσε με την θεότητα, έγινε ένα με αυτό. Αυτή η δυνατότητα δόθηκε και στον άνθρωπο.

Ο άνθρωπος μπορεί να εξυψώσει το σώμα του, να εξυψώσει την ύλη που τον περιλαμβάνει και να ενωθεί με τον Θεό.

Ένα μεγάλο κομμάτι του έργου του Γρηγορίου του Παλαμά αφιερώθηκε στην προσπάθειά του να δείξει ότι ο άνθρωπος μπορεί να έχει θέα του ακτίστου φωτός. Τι σημαίνει αυτό; Ότι ο άνθρωπος με τα μάτια του, με το υλικό του αυτό σώμα, έχει την δυνατότητα να δει την ενέργεια του Θεού, να δει το φως Αυτού, να δει την χάρη του. Αυτή η εμπειρία δεν είναι για τους ησυχαστές μια φαντασιακή κατάσταση ή μια εμπειρία που λαμβάνει χώρα σε έναν πνευματικό κόσμο. Είναι ακριβώς η αποθέωση της ύλης. Η κοινωνία της με τον μόνο και αληθινό Θεό. Μια κοινωνία που λαμβάνει χώρα σε αυτόν εδώ τον κόσμο, σε αυτήν εδώ την πραγματικότητα. Είναι η σχέση μαζί του που τις δίνει άλλες προοπτικές και δυναμικές. Τελικά, αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς η εκκλησία ανοίγει στην ύλη και στο σώμα ένα νέο δρόμο, πολύ διαφορετικό από αυτόν που χαράζει ο σύγχρονος κόσμος.

Η αποθέωση της ύλης – Ι.Κ. Νικηφόρου