Ο τόπος και οι χοροί του: «Τσακώνικος»

Ο ΤΟΠΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΧΟΡΟΙ ΤΟΥ

Ένα οδοιπορικό στην ελληνική παράδοση

ΠΕΛΛΟΠΟΝΗΣΟΣ: ΤΣΑΚΩΝΙΚΟΣ

Ένα μουσικοχορευτικό δρώμενο, σήμα κατατεθέν των Τσακώνων. Χορός ταπεινός, σοβαρός και παράλληλα βαρύς και μεγαλοπρεπής που χορεύεται στο τέλος κάθε γλεντιού της περιοχής και προκαλεί συγκίνηση και δέος.

ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ

Πρόκειται για χορό που προέρχεται από την Τσακωνιά, δηλαδή το νοτιοανατολικό τμήμα της επαρχίας Κυνουρίας, του νομού Αρκαδίας. Ο Τσακώνικος χορός σαν ενιαίο σύνολο, μελωδία, ρυθμός και χορός είναι ένα από τα μοναδικά δείγματα αρχαίας ελληνικής μουσικής που διασώθηκε μέχρι σήμερα διότι θεωρείται λατρευτικός χορός. Η προέλευση του χορού έχει προκαλέσει ποικίλες ερμηνείες με επικρατέστερη την άποψη πως πρόκειται για «γέρανο» ή «πύθειο» χορό. Μία εκδοχή λοιπόν αναφέρει ότι ο Τσακώνικος χορός είναι ο «γέρανος», ο χορός που χόρεψε ο Θησέας στη Δήλο και αναπαριστά την είσοδο και την έξοδο του από το λαβύρινθο. Άλλοι μελετητές υποστηρίζουν ότι είναι πανάρχαιος λατρευτικός χορός σε απολλώνειο ρυθμό που παριστάνει ορχηστρικά την πάλη του Απόλλωνα με τον Πύθωνα ή «Ιερό λατρευτικό χορό», που χορογραφικά αναπαριστά την κίνηση του φιδιού. Ο Χ. Πετάκος, μελετητής για την παράδοση των Τσακώνων, επιπρόσθετα θεωρεί ότι ο χορός αρχικά ξεκίνησε ως «γήτεμα», ως μιμητική και μαγική πράξη, που αναπαριστά και μιμείται τις κινήσεις του φιδιού. Ακόμα, υποστηρίζεται από άλλους ότι πρόκειται για «κλειδωτό» χορό του γάμου ή για τον πολεμικό πυρρίχιο χορό. Τελευταία ερμηνεία αποτελεί ότι πρόκειται για δίδυμο αδελφό χορό με τον χορό των Καρυάτιδων του αρχαίου λακωνικού Όρμου. Όσον αφορά την ονομασία του χορού, αυτή δίνεται με βάση το γεωγραφικό κριτήριο, μια τάση που έχει μακρά παράδοση, όσον αφορά τον χορό στην Ελλάδα. Αυτό συνέβη όταν ξεχώρισε από το χορευτικό ρεπερτόριο της περιοχής, αποσπάστηκε από το τοπικό πλαίσιο και εντάχθηκε στο ρεπερτόριο των «εθνικών» χορών που διδάσκονταν στα Γυμνάσια της χώρας. Παλαιότερα και στην Τσακωνιά το τραγούδι έδινε την ονομασία στον χορό, με πιο συνηθισμένο το «Κινήσαν τα…» (από το τραγούδι «Κινήσαν τα τσανόπουλα και όλα τα τσακωνόπουλα»).

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

Όπως προαναφέραμε, πρόκειται για μουσικοχορευτικό δρώμενο, με κύριο χαρακτηριστικό τους σπειροειδείς και φιδίσιους σχηματισμούς. Ο συγκεκριμένος χορός είναι το στοιχείο – σύμβολο της πολιτισμικής ταυτότητας των Τσακώνων. Είναι βαρύς και μεγαλοπρεπής χορός, που χαρακτηρίζεται από τους ντόπιους ως ταπεινός, σοβαρός, αυστηρός και συγκρατημένος. Είναι ο χορός με τον οποίο κλείνουν τα γλέντια, είναι δηλαδή ο τελευταίος χορός, που χορεύεται από όλους με τη δέουσα μεγαλοπρέπεια και «ιερότητα», δημιουργώντας σε όλους συγκίνηση και δέος. Οι επιδεικτικές φιγούρες και, γενικά, οι χορευτικές εξάρσεις και υπερβολές είναι αποδοκιμαστέες, γιατί παραβιάζουν τους χορευτικούς κώδικες και τον μυσταγωγικό και τελετουργικό χαρακτήρα του. Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες, που είναι πιασμένοι αγκαζέ, πολύ κοντά ο ένας με τον άλλον. Ο αριθμός των χορευτών μπορεί να ποικίλλει, αλλά σε κάθε περίπτωση πρέπει να είναι πάνω από δεκαπέντε, για να φανούν τα σχήματα του χορού. Ο πρωτοχορευτής οδηγεί την ομάδα γυρίζοντας το κυκλικό σχηματισμό σε σπειροειδείς και οφιοειδείς σχηματισμούς.

Πηγές:
https://www.prastos.gr/
http://www.tsakonianarchives.gr/
Νεανική Ομάδα Ριγανόκαμπου Πατρών “Η Αγία Ειρήνη”