Ο Μέγας Αγιασμός των Θεοφανείων

Ο Αγιασμός των υδάτων είναι μία από τις πιο γνωστές ακολουθίες της Εκκλησίας μας. Μέσα από αυτήν γευόμαστε τις Άκτιστες Ενέργειες του Θεού μέσα στα καθημερινά πράγματα του κτιστού μας κόσμου. Βλέπουμε με τρόπο αισθητό την είσοδο του Θεού στα ανθρώπινα πράγματα. Η ακολουθία του Αγιασμού των υδάτων εμφανίζεται με δύο τύπους: τον Μεγάλο και τον Μικρό Αγιασμό.

Διάκριση μεταξύ Μεγάλου και Μικρού Αγιασμού.

Μέγας Αγιασμός ονομάζεται η ακολουθία που τελείται δύο φορές το έτος (5 και 6 Ιανουαρίου) σε ανάμνηση της Βαπτίσεως του Χριστού στον Ιορδάνη. Η ίδια ακολουθία τελείται τόσο κατά την παραμονή των Θεοφανείων όσο και ανήμερα της Εορτής. Από την άλλη, Μικρός Αγιασμός είναι εκείνος που τελείται συνήθως στους Ναούς την πρώτη ημέρα κάθε μήνα, όπως και σε διάφορες άλλες περιπτώσεις (έναρξη μαθημάτων εκπαιδευτηρίων, θεμελιώσεις οίκων, εγκαίνια καταστημάτων, δημοσίων έργων κ.λπ.).

Φύλαξη αγιασμού κατ’ οίκον.

Ο Μέγας Αγιασμός μπορεί να φυλάσσεται κατ’ οίκον, προς εξυπηρέτηση των αναγκών των πιστών. Αυτό αναφέρεται ρητώς στο κείμενο της ακολουθίας: «ἵνα πάντες οἱ ἀρυόμενοι καί μεταλαμβάνοντες ἔχοιεν αὐτό πρός ἰατρείαν παθῶν, πρός ἁγιασμόν οἴκων, πρός πᾶσαν ὠφέλειαν ἐπιτήδειον». Ασφαλώς, όταν φυλάσσεται στο σπίτι ο Μέγας Αγιασμός, αυτό θα πρέπει να γίνεται με ευλάβεια και στο Εικονοστάσι.

Μέγας αγιασμός και νηστεία.

Το ερώτημα αν η νηστεία της 5^ης Ιανουαρίου έχει οριστεί λόγω της επικείμενης μετάληψης του Μεγάλου Αγιασμού της επομένης ή ως προπαρασκευή για τη μεγάλη Δεσποτική εορτή των Θεοφανείων που ακολουθεί δεν έχει ιδιαίτερη σημασία. Σίγουρα, όπως συμβαίνει με όλες τις μεγάλες Δεσποτικές εορτές του εκκλησιαστικού έτους, χρειάζεται προπαρασκευή και νηστεία. Την ίδια στιγμή, ειδικά στην περίπτωση του Μεγάλου Αγιασμού, η νηστεία συνδέεται άμεσα με το μυστήριο της Μετανοίας, καθώς ανάγεται στο βάπτισμα μετανοίας από τον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο στον Ιορδάνη ποταμό. Γι’ αυτό και έχει οριστεί νηστεία – και μάλιστα άνευ ελαίου – στην περίπτωση αυτή.

Μέγας Αγιασμός και Θεία Κοινωνία.

Μέγας Αγιασμός φυλάσσεται στους Ιερούς Ναούς καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Σκοπός της πράξης αυτής είναι η διευκόλυνση των πιστών. Πιο συγκεκριμένα, είναι παράδοση της Εκκλησίας μας, ο Μέγας Αγιασμός να δίδεται ως ευλογία σε πιστούς που βρίσκονται υπό επιτίμιο του πνευματικού και δεν επιτρέπεται να κοινωνήσουν ή  σε κάθε επήρεια δαιμονική.  Δεν είναι, βέβαια, ούτε υποκατάστατο ούτε όμοιο ούτε ισότιμο με τη Θεία Κοινωνία.

Διαφορά αγιαστικής χάριτος Μεγάλου και Μικρού Αγιασμού.

Συχνά όμως τίθεται το ερώτημα: ποια η αγιαστική διαφορά μεταξύ του Μεγάλου και του Μικρού Αγιασμού; Για να απαντήσουμε θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας τις καθαγιαστικές ευχές και τις αιτήσεις των δύο ακολουθιών. Από τις αιτήσεις βλέπουμε στον Μικρό Αγιασμό να δίδεται έμφαση στην ίαση σωματικών και ψυχικών νοσημάτων. Στον Μεγάλο Αγιασμό, μαζί με τα αιτήματα υπέρ υγείας, κυριαρχεί το αίτημα για την ευλογία της φύσεως των υδάτων και την αναδημιουργία του υλικού κόσμου, γι’ αυτό λέγεται και λουτρό παλιγγενεσίας. Το Ύδωρ του Μεγάλου Αγιασμού των Θεοφανείων είναι το αγιασμένο νερό του βαπτίσματος, το οποίο αντλούσαν οι πιστοί πριν το βάπτισμα των κατηχουμένων ως ευλογία. Γι’ αυτό εξάλλου διατηρήθηκε η τάξη, να τελείται μέσα στην Θεία Λειτουργία, όπως τελούνταν και το βάπτισμα. Ο Μέγας Αγιασμός, λοιπόν, είναι ύδωρ αναγεννήσεως, ύδωρ καθαγιασμού.

Ένα άλλο πρακτικής φύσεως θέμα που πρέπει να ξέρουν οι πιστοί είναι ότι η ποσότητα του καθαγιασμένου ύδατος που λαμβάνουμε από τον Μεγάλο ή τον Μικρό Αγιασμό, μπορεί να είναι μικρή, αλλά ανανεώνεται όταν προσθέτουμε νερό χωρίς ο Αγιασμός να χάσει την αγιαστική του δύναμη.

Ο Μέγας Αγιασμός των Θεοφανείων – π.Ε.